شیمی درمانی یکی از مهم ترین و پرکاربردترین روش‌های درمان سرطان است که به طور گسترده‌ای در سراسر جهان برای کنترل و از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش درمانی با استفاده از داروهای خاصی که به طور مستقیم بر روی سلول‌های سرطانی تأثیر می‌گذارند، تلاش می‌کند تا رشد و تکثیر این سلول‌ها را متوقف یا کند کرده و در برخی موارد، آنها را کاملاً نابود کند.
شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی یک روش درمانی برای مقابله با سرطان است که از داروهای شیمیایی قوی استفاده می‌کند تا سلول های سرطانی را از بین ببرد یا رشد آنها را کند نماید. این داروها به گونه ای طراحی شده اند که به طور خاص سلول هایی را هدف قرار دهند که به سرعت تقسیم می‌شوند، که یکی از ویژگی های سلول های سرطانی است. شدت و نوع عوارض شیمی درمانی به نوع و دوز دارو و ویژگی‌های فردی بیمار بستگی دارد. علاوه بر درمان سرطان، شیمی درمانی ممکن است برای کوچک کردن تومورها قبل از جراحی، از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده بعد از جراحی، یا کاهش علائم بیماری در مراحل پیشرفته مورد استفاده قرار گیرد.
بیشتر بخوانید: پرتو درمانی
شیمی درمانی چگونه انجام می شود؟
شیمی درمانی معمولاً به عنوان یک روش درمانی سیستمیک برای سرطان به کار می‌رود و به طرق مختلفی قابل انجام است. دوز مصرفی و تعداد دوره های درمان نیز تعیین می‌شود. دوره‌های درمانی ممکن است به صورت هفتگی، ماهیانه یا با فاصله زمانی خاصی بین دوره ها انجام شود تا بدن فرصت بازیابی داشته باشد.
رایج ترین روش شیمی درمانی، تزریق دارو به صورت مستقیم به داخل رگ است. این کار در بیمارستان یا کلینیک انجام می‌شود. دارو از طریق جریان خون به تمام نقاط بدن می‌رسد. برخی داروهای شیمی درمانی به صورت قرص یا کپسول مصرف می‌شوند. این روش راحت تر است و ممکن است بیمار بتواند دارو را در منزل مصرف کند. مدت زمان هر جلسه شیمی درمانی بسته به نوع دارو و روش تجویز می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. دوره های شیمی درمانی ممکن است چندین هفته یا ماه طول بکشد و بین دوره‌ها معمولاً چندین روز یا هفته استراحت داده می‌شود تا بدن بتواند بهبود یابد.
بیشتر بخوانید: تفاوت پرتو درمانی با شیمی درمانی
شیمی درمانی چند جلسه است؟
تعداد جلسات شیمی درمانی بسته به نوع سرطان، مرحله بیماری، نوع داروهای مصرفی و وضعیت عمومی بیمار متفاوت است. به طور کلی، شیمی درمانی به صورت دوره ای انجام می‌شود و هر دوره ممکن است شامل یک یا چند جلسه باشد. برخی سرطان ها به درمان های کوتاه مدت و برخی دیگر به درمان های طولانی مدت نیاز دارند. سرطان در مراحل پیشرفته تر ممکن است به تعداد بیشتری جلسات شیمی درمانی نیاز داشته باشد. اگر بدن بیمار به درمان پاسخ مثبت دهد، ممکن است تعداد جلسات کمتر شود.
انواع داروهای شیمی درمانی
داروهای شیمی درمانی به دسته های مختلفی تقسیم می‌شوند، که هر یک با مکانیسم خاصی سلول های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. برخی از مهم ترین انواع داروهای شیمی درمانی عبارتند از:
- آلکیله کننده‌ها: این داروها با ایجاد اتصالات متقاطع در DNA سلول های سرطانی، از تکثیر آنها جلوگیری می‌کنند. مانند سیکلوفسفامید، کلرامبوسیل، ملوفالان.
- آنتی‌متابولیت‌ها: این داروها با جایگزینی مواد مورد نیاز برای ساخت DNA و RNA، از تکثیر سلول های سرطانی جلوگیری می‌کنند.مثال‌ها متوترکسات، فلورویوراسیل (5-FU)، جمسیتابین.
- آنتی‌بیوتیک های ضد تومور: این داروها با اتصال به DNA و ایجاد شکاف در آن، از تقسیم سلولی جلوگیری می‌کنند. مثال‌ها دوکسوروبیسین، بلئومایسین، دانوروبیسین.
- آنتی‌میوتیک ها: این دسته از داروها با اختلال در ساختار میکروتوبول ها، از تقسیم سلولی جلوگیری می‌کنند. عبارتند از وین کریستین، وین بلاستین، پاکلیتاکسل (تاکسول).
- مهارکننده های توپوایزومراز: این داروها با مهار آنزیم های توپوایزومراز که در تکثیر DNA نقش دارند، از تکثیر سلول های سرطانی جلوگیری می‌کنند. مثال ها ایرینوتکان، اتوپوزاید، دوکسوروبیسین.
- مهارکننده های پروتئازوم: این داروها با مهار عملکرد پروتئازوم، که در تجزیه پروتئین های غیر ضروری یا آسیب دیده نقش دارد، باعث مرگ سلول های سرطانی می‌شوند. مانند بورتزومیب
آیا سرطان با شیمی درمانی خوب می‌شود؟
این احتمال وجود دارد که سران با انجام شیمی درمانی نیز بهبود یابد. شیمی درمانی به عنوان یکی از روش های اصلی درمان سرطان، نقش مختلفی دارد. همه بیماران به شیمی درمانی به یک شکل پاسخ نمی‌دهند. برخی ممکن است به خوبی به درمان پاسخ دهند، در حالی که برخی دیگر با بهبود قابل توجهی مشاهده نکنند. در نهایت، تصمیم برای استفاده از شیمی درمانی و میزان موفقیت آن باید توسط پزشک متخصص و با در نظر گرفتن تمامی جوانب بالینی و فردی بیمار گرفته شود.
سوالات متداول شیمی درمانی
عوارض جانبی شیمی‌درمانی در هر فرد متفاوت است. برخی افراد ممکن است تنها عوارض خفیفی داشته باشند، در حالی که دیگران ممکن است با عوارض جدی‌تری روبرو شوند.
شیمی‌درمانی می‌تواند به صورت تزریقی، خوراکی، وریدی یا حتی از طریق تزریق مستقیم به ناحیه خاصی از بدن انجام شود.
شیمی‌درمانی به خودی خود دردناک نیست، اما عوارض جانبی آن مانند التهاب دهان یا تحریک پوست ممکن است باعث ناراحتی شود.
نتیجه گیری
شیمی‌درمانی یکی از پایه‌های اصلی درمان سرطان است که به کمک داروهای خاص، هدف اصلی آن متوقف کردن رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی است. این روش درمانی، که می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با دیگر روش‌های درمانی مانند جراحی و پرتودرمانی استفاده شود، نقش مهمی در کنترل و در بسیاری از موارد، درمان کامل سرطان دارد. با این حال، شیمی‌درمانی با چالش‌ها و عوارض جانبی خاص خود همراه است که ممکن است بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر بگذارد. برخی از داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند بر باروری مردان و زنان تأثیر بگذارند. بیمارانی که نگران باروری خود هستند باید قبل از شروع درمان با پزشک خود مشورت کنند و در صورت لزوم، از گزینه‌های حفظ باروری مانند فریز کردن اسپرم یا تخمک استفاده کنند.