جراحی مجدد تعویض مفصل زانو یکی از روش‌های درمانی پیچیده اما ضروری برای بیمارانی است که بعد از تعویض اولیه مفصل زانو با مشکلاتی مثل درد مداوم، کاهش عملکرد یا سایش و شل شدن پروتز مواجه می‌شوند. این جراحی به بهتر شدن کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند، اما نیازمند بررسی دقیق دلایل نارسایی مفصل قبلی و انتخاب روش مناسب برای اصلاح آن است.
جراحی مجدد تعویض مفصل زانو چیست؟
جراحی مجدد تعویض مفصل زانو یکی از روش‌های درمانی تخصصی در ارتوپدی است که برای بیمارانی انجام می‌شود که قبلا تحت عمل تعویض مفصل زانو قرار گرفته‌اند، اما به دلایلی مثل فرسودگی پروتز، عفونت، شکستگی یا ناپایداری آن، نیاز به جراحی مجدد پیدا کرده‌اند. این جراحی امکان جایگزینی پروتز قدیمی با یک پروتز جدید و بهتر را فراهم می‌کند تا بیماران بتوانند درد خود را کاهش بدهند و دامنه حرکتی زانوهایشان را به دست بیاورند.
دلیل انجام جراحی مجدد تعویض مفصل زانو
پروتزهای زانو معمولا بین ۱۵ تا ۲۰ سال دوام دارند. با گذر زمان و استفاده مداوم، این قطعات دچار ساییدگی و فرسودگی می‌شوند که این مسئله باعث درد و کاهش عملکرد مفصل می‌شود. در این صورت، بیمار نیاز به جراحی مجدد خواهد داشت.
عفونت یکی از عوارض جدی جراحی مجدد تعویض مفصل زانو است که در مدت زمان کوتاهی پس از جراحی یا حتی سال‌ها بعد بروز می‌کند. این عفونت معمولا با علائمی مثل درد شدید، قرمزی، تورم و گاهی خروج ترشحات از زخم همراه است. در برخی بیماران، تب و احساس ناخوشی عمومی نیز مشاهده می‌شود.
در موارد خفیف، مصرف آنتی‌بیوتیک عفونت را کنترل می‌کند، اما اگر عفونت عمیق باشد و به داخل مفصل راه پیدا کند، ممکن است نیاز به جراحی مجدد برای خارج کردن پروتز آلوده و جایگزینی آن با پروتز جدید باشد. در برخی موارد، پزشکان مجبور می‌شوند ابتدا مفصل آلوده را به‌طور موقت بردارند و پس از درمان کامل عفونت، پروتز جدید را کار بگذارند.
در برخی بیماران، به خصوص افرادی که به پوکی استخوان مبتلا هستند، استخوان‌های اطراف پروتز شاید در اثر زمین خوردن یا ضربه‌های ناگهانی دچار شکستگی شوند. این شکستگی‌ها پایداری پروتز را تحت تأثیر قرار می‌دهند و باعث درد و محدودیت حرکتی می‌شوند. شدت شکستگی تعیین‌کننده نوع درمان خواهد بود؛ در موارد خفیف، با بی‌حرکتی و درمان غیرجراحی مشکل برطرف می‌شود، اما اگر شکستگی شدید باشد و منجر به ناپایداری پروتز شود، انجام جراحی مجدد و جایگزینی پروتز ضروری خواهد بود.
پروتز زانو باید به طور دقیق در جای خود قرار گیرد تا عملکرد طبیعی مفصل را شبیه‌سازی کند. بااین‌حال، گاهی به دلایل مختلفی مانند نصب نامناسب در جراحی اولیه، تغییرات استخوانی در طول زمان یا فعالیت‌های سنگین، پروتز از جای خود حرکت کرده و ناپایدار می‌شود. این وضعیت باعث درد، احساس لق بودن زانو و حتی ناتوانی در راه رفتن می‌شود. در چنین شرایطی، پزشک جراحی مجدد را توصیه می‌کند تا پروتز در موقعیت صحیح خود قرار بگیرید و پایداری زانو برگردد.
برخی بیماران به موادی که در ساخت پروتز استفاده شده‌اند حساسیت دارند. این واکنش‌های آلرژیک یا التهابی باعث درد مزمن، التهاب و حتی تحلیل استخوان در اطراف پروتز می‌شوند. در این صورت، پزشک پس از تشخیص مشکل، تصمیم می‌گیرد که پروتز فعلی را با مدلی ساخته‌شده از مواد زیست‌سازگارتر جایگزین کند. این نوع جراحی به بیمار کمک می‌کند تا از علائم آزاردهنده خلاص شود و عملکرد بهتری در مفصل زانو داشته باشد.
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی بعد از تعویض زانو
مراحل انجام جراحی مجدد تعویض مفصل زانو
۱. ارزیابی وضعیت بیمار
قبل از انجام جراحی، پزشک با استفاده از آزمایش‌های تصویربرداری، مانند اشعه ایکس و ام آر آی، وضعیت زانو را بررسی می‌کند. در صورت وجود عفونت، به احتمال زیاد آزمایش خون و نمونه‌برداری از مایع مفصلی نیز انجام شود.
۲. برنامه‌ریزی جراحی
پس از ارزیابی دقیق بیمار، جراح برنامه‌ای جامع برای برداشتن پروتز قدیمی و جایگزینی آن با پروتز جدید تنظیم می‌کند. در برخی موارد، نیاز به پیوند استخوان یا استفاده از ابزارهای کمکی برای تثبیت زانو وجود دارد.
۳. انجام عمل جراحی
این جراحی تحت بیهوشی عمومی یا نخاعی انجام می‌شود. جراح ابتدا برشی در محل زخم قبلی ایجاد کرده و پروتز معیوب را خارج می‌کند. سپس، در صورت نیاز، ناحیه استخوانی بازسازی شده و پروتز جدید جایگذاری می‌شود.
۴. مراقبت‌های بعد از عمل
پس از جراحی، بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل شده و داروهای ضد درد و ضد انعقاد تجویز می‌شود. همچنین فیزیوتراپی برای بازیابی حرکت زانو و کاهش خشکی مفصل آغاز می‌شود.
بیشتر بخوانید: دستشویی رفتن پس از تعویض مفصل زانو
میزان موفقیت و نتایج جراحی مجدد تعویض مفصل زانو
عوامل مؤثر بر موفقیت جراحی
- مهارت جراح: تجربه جراح در به حداقل رساندن عوارض و بهبود عملکرد زانو تأثیر بسزایی دارد.
- کیفیت پروتز جدید: استفاده از پروتزهای بهینه‌تر موجب افزایش طول عمر و عملکرد بهتر زانو می‌شود.
- مراقبت‌های پس از عمل: رعایت توصیه‌های پزشک، فیزیوتراپی و اصلاح سبک زندگی تاثیر زیادی در روند بهبودی دارد.
جراحی مجدد تعویض مفصل زانو اغلب موفقیت‌آمیز است، اما میزان بهبودی بسته به شرایط بیمار و رعایت توصیه‌های پزشکی متفاوت خواهد بود. در بسیاری از موارد، بیماران پس از چند ماه قادر به انجام فعالیت‌های روزانه بدون درد خواهند بود.
خطرات و عوارض احتمالی جراحی مجدد مفصل زانو
بسیاری از بیماران بعد از جراحی مجدد تعویض مفصل زانو در معرض خطر عفونت قرار دارند. رعایت بهداشت، مصرف آنتی‌بیوتیک و کنترل دقیق علائم توسط پزشک میزان خطر را کاهش می‌دهد. برخی از بیماران هم بعد از جراحی دچار خشکی و محدودیت در حرکت زانو می‌شوند. انجام تمرینات فیزیوتراپی منظم از اهمیت بالایی برخوردار است.
در برخی موارد، حین خارج کردن پروتز قدیمی، استخوان اطراف دچار آسیب می‌شود. در چنین شرایطی، احتمال دارد نیاز به پیوند استخوان وجود داشته باشد. لخته شدن خون در رگ‌های پا یکی دیگر از عوارض مهم و البته خطرناک این جراحی است. اکثر پزشکان در چنین مواقعی داروهای رقیق‌کننده خون تجویز می‌کنند و توصیه می‌کنند که حتما حرکات سبک انجام بدهید.
سوالات متداول
بعد از جراحی مجدد تعویض مفصل زانو آیا باید در دوره نقاهت فیزیوتراپی کرد؟
بله انجام فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو جز مهمترین اقداماتی است که به همراه دارودرمانی باید انجام دهید.
چرا هرگونه عفونت در بدن افرادی که پروتز زانو کرده‌اند خطرناک است؟
عفونت هر جای بدن در افرادی که پروتز زانو دارند، باید هر چه سریع‌تر درمان شود. چون از راه خون پروتز را آلوده می‌کند.
آیا قبل از جراحی تعویض مجدد مفصل زانو باید آزمایش خاصی بدهم؟
بله، در اغلب موارد پزشک برای شما آزمایش خون تجویز می‌کند.
نتیجه‌گیری
جراحی مجدد تعویض مفصل زانو برای بیمارانی که به دلایلی مثل فرسودگی پروتز، عفونت، شکستگی‌های اطراف مفصل یا ناپایداری پروتز دچار مشکل شده‌اند، یک راهکار بسیار مؤثر است. اگرچه این جراحی پیچیده‌تر از عمل اولیه است، اما در صورت انجام صحیح و رعایت مراقبت‌های پس از جراحی، تا حد زیادی درد بیمار را کاهش می‌دهد و عملکرد مفصل زانو را ارتقاء می‌دهد.