پورت شیمی درمانی یکی از ابزار‌های مهم در درمان بیماران سرطانی است. این دستگاه کوچک زیر پوست قفسه سینه یا بازو کارگزاری می‌شود و به وسیله لوله‌ای به نام کاتتر، داروها و مایعات لازم را وارد رگ بیمار می‌کند. این روش راحتی بیشتری به بیمار می‌دهد و دردسر‌های تزریق مکرر را از بین می‌برد. برای جلوگیری از بروز عوارض پورت شیمی درمانی باید مراقبت‌های لازم را انجام دهید و به طور منظم با پزشک در ارتباط باشید.
پورت شیمی درمانی چیست؟
برای درمان بیماران مبتلا به سرطان از روش‌های مختلفی مثل شیمی درمانی، پرتودرمانی یا جراحی استفاده می‌کنند. اکثر مواقع، داروهای شیمی درمانی به صورت وریدی به بیمار تزریق می‌شوند. این کار به وسیله‌ای نیاز دارد که روند تزریق یا خون‌گیری را راحت کند. پزشکان از پورت کت (Port-a-Cath) برای تزریق راحت‌تر این داروها به بیماران استفاده می‌کنند. این دستگاه کوچک به اندازه یک سکه است و معمولاً زیر پوست، نزدیک قفسه سینه یا در بازو کاشته می‌شود.
پورت کت یک مخزن و یک لوله نازک به نام کاتتر دارد که به یکی از سیاهرگ‌های اصلی بدن وصل می‌شود. سپس داروهای شیمی‌درمانی را از طریق پورت به طور مستقیم وارد جریان خون می‌کنند. استفاده از این دستگاه نیاز به تزریق‌های مکرر به رگ‌های سطحی را کاهش می‌دهد. پورت کت باعث می‌شود که فرآیند درمان راحت‌تر و کم‌دردتر انجام شود و بیمار به راحتی داروهای لازم را دریافت کند. این روش خطر آسیب به رگ‌ها را هم کم می‌کند.
مزایای استفاده از پورت شیمی درمانی
پورت‌گذاری شیمی درمانی مزایای زیر را به همراه می‌آورد:
- کاهش خطر عفونت: پورت‌گذاری احتمال عفونت کردن محل تزریق را کم می‌کند و ایمن‌تر است.
- بازگشت سریع به زندگی عادی: بعد از گذاشتن پورت، بیمار باید چند روز استراحت کند و بعد خیلی سریع به زندگی عادی و فعالیت‌های روزمره‌اش برمیگردد.
- راحتی در شستشو: بعد از پورت‌گذاری، بیمار هیچ محدودیتی در حمام و شنا کردن ندارد.
- عدم نیاز به رگ‌گیری‌های مکرر: پورت کت یک بار نصب می‌شود و نیاز به تزریق هر باره را از بین می‌برد. به این ترتیب از درد و زخم ناشی از تزریق و رگ‌گیری جلوگیری می‌کند.
- مناسب برای کودکان و نوزادان: تزریق داروهای شیمی درمانی به بچه‌ها کار سختی است. پورت‌گذاری این روند را راحت کرده؛ چون دیگر خبری از درد و استرس ناشی از تزریق‌های مکرر نخواهد بود.
- ماندگاری بالا: پورت کت تا مدت‌ها در بدن بیمار بافی می‌ماند و تمام داروهای لازم را به او می‌رساند.
- مختل نکردن زندگی بیمار: پورت‌گذاری در زندگی بیماران سرطانی اختلالی ایجاد نمی‌کند و ناراحتی خاصی به دنبال ندارد.
- مناسب برای بیماران مبتلا به سرطان سینه: رگ‌گیری از این بیماران کار سخت و دردناکی است. پورت‌گذاری این روند را تسهیل می‌کند.
نحوه کارگذاری پورت شیمی درمانی
پزشک متخصص، پورت را در اتاق عمل و با بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی کار می‌گذارد تا بیمار دردی حس نکند. قبل از کارگذاری پورت، از قفسه سینه عکس‌برداری می‌کنند و آزمایش خون از بیمار می‌گیرند. برای به حداقل رسیدن عوارض پورت کت هم پزشک از سونوگرافی داپلر استفاده می‌کند.
بعد از تزریق ماده بیهوشی یا بی حسی، پزشک محل نصب پورت را ضدعفونی می‌کند. بعد قسمت بالایی قفسه سینه را برش می‌زند و پورت را زیر پوست جا می‌دهد. در مرحله بعد، پزشک با سونوگرافی محل ورید را پیدا کرده و کاتتر را وارد آن می‌کند. سپس کاتتر را از زیر پوست به پورت وصل کرده و برش را بخیه می‌زند. پزشکان و پرستاران بلافاصله بعد از کارگزاری پورت می‌توانند از آن برای تزریق دارو به بیمار استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: شیمی درمانی سرطان رحم
پورت شیمی درمانی تا چه زمانی در بدن باقی می‌ماند؟
این مسأله به شرایط بیمار، مرحله بیماری و تشخیص پزشک بستگی دارد. بیمارانی که به دوره‌های طولانی مدت شیمی درمانی نیاز دارند باید تا چندین ماه یا حتی چند سال پورت را داشته باشند. به این ترتیب بیمار داروهای شیمی درمانی را به طور موثرتر و بدون درد و ناراحتی دریافت می‌کند. البته طی این مدت، پزشک به طور مرتب پورت را بررسی و در صورت لزوم تعویض می‌کند. بعد از طی شدن روند درمان، در صورتی که پزشک تشخیص دهد پورت برداشته می‌شود. برداشتن پورت کت هم با یک عمل سرپایی ساده انجام می‌شود و پیچیدگی خاصی ندارد.
عوارض کاشت پورت شیمی درمانی
پورت کت به طور کلی روش کم خطر و ایمنی به حساب می‌آید. اما خب، درست مثل هر روش درمانی دیگری، پورت‌گذاری هم عوارض خاص خودش را دارد. برخی از این عوارض عبارتند از:
- عفونت
- نیاز به تعویض پورت در صورت عفونی شدن محل نصب
- لخته شدن خون (ترومبوز) در محل پورت یا کاتتر
- جدا شدن یا حرکت پورت از محل نصب
- جای زخم
- خونریزی یا درد در صورت آسیب دیدن عروق
- مسدود شدن پورت
- محدود شدن فعالیت‌هایی مثل ورزش‌های بالاتنه و دست‌ها
- عوارض جانبی نادر مثل سوراخ شدن قلب، آسیب دیدگی مجرای قفسه سینه و آریتمی قلبی
پزشک در جلسات مشاوره شما را با تمام این عوارض و روش‌های پیشگیری از بروز آن‌ها آشنا می‌کند.
سوالات متداول درباره پورت شیمی درمانی
هدف اصلی از این کار تزریق داروها و مایعاتی است که بیمار نمی‌تواند آن‌ها را مستقیماً از راه خوراکی دریافت کند. علاوه بر این، پورت کت برای گرفتن نمونه خون هم مفید است.
موقع حمام یا شنا کردن پورت را پوشش ضد آب بپوشانید تا خیس نشود. ماهی یک بار پورت را با هپارین بشویید. به محل پورت فشار وارد نکنید. هر نوع تغییر غیر طبیعی مثل درد یا ورم محل پورت را به پزشک اطلاع بدهید.
بیمارانی که به تزریق همزمان چند داروی شیمی درمانی نیاز دارند، بیمارانی که پیدا کردن رگشان سخت است و همینطور کسانی که بخشی از روند درمان را در خانه می‌گذرانند با این روش درمان می‌شوند.
نتیجه گیری
پورت کت دستگاه کوچک و کاشتنی مخصوص تزریق داروهای بیماران سرطانی است. کاشت این دستگاه با بی حسی یا بیهوشی انجام می‌شود. بلافاصله بعد از نصب، پرستار‌ها می‌توانند داروهای مورد نیاز بیمار را بدون ایجاد درد و ناراحتی برای او به بدنش برسانند. پورت کت در کنار مزایایی مثل دوام بالا، به کارگیری برای نوزادان و کودکان و عدم اختلال در زندگی فرد، با خطراتی مثل عفونت، خونریزی یا حرکت و جابجایی هم همراه است. بنابراین بسیار مهم است که کاشت پورت حتماً در مرکز تخصصی و زیر نظر پزشک متخصص انجام و مراقبت و پیگیری‌های لازم لحاظ شود.