رعایت مراقبت های بعد از جراحی تعویض مفصل لگن اقدامی مهم برای رسیدن به بهبودی کامل است. بسیاری از بیماران تمایل دارند بدانند چه کارهایی را پس از عمل انجام دهند تا درد کمتر شود و حرکت لگن راحت‌تر برگردد. هرچند خود عمل تعویض مفصل لگن پیچیده است، ولی رعایت یک‌سری اصول ساده در منزل کمک شایانی به بهبود اوضاع عمومی بیمار خواهد کرد.
اهمیت مراقبت های بعد از جراحی تعویض مفصل لگن
پس از اتمام جراحی تعویض مفصل لگن، بدن نیازمند زمان است تا ترمیم را به شکل مطلوب پشت سر بگذارد. افرادی که تازه از اتاق عمل مرخص شده‌اند، معمولا احساس درد، ضعف و نگرانی دارند. کم‌تحرکی یا انجام حرکات غلط خطراتی مثل درد مداوم، تورم، یا حتی دررفتگی مفصل تازه کار گذاشته شده را افزایش می‌دهد.
اگر اصول مراقبت پس از جراحی جدی گرفته نشود، طول درمان بیشتر می‌شود و احتمال عفونت یا پیدایش مشکلات دیگر بالا می‌رود. به همین دلیل، پایبندی به توصیه‌های پزشک و رعایت برنامه ریکاوری، روی کاهش درد و گرم نگه‌داشتن عضلات ناحیه لگن اثر مثبت دارد. خواب، استراحت و رعایت فعالیت‌های سبک ورزشی باعث می‌شود فرد دوباره توان جسمی لازم را پیدا کند. آنچه بیش از همه اهمیت دارد، دور ماندن از فشار بیش‌ازحد بر مفصل جدید و انجام حرکت‌ها با احتیاط فراوان است تا از بروز مشکلات ناگهانی جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید: آپاندیموم
انواع مراقبت‌های اولیه پس از جراحی تعویض مفصل لگن
پزشکان معمولا به محض آنکه بیمار از اتاق عمل به بخش منتقل شود، داروهای ضددرد را برایش در نظر می‌گیرند و رگ‌گیری شده یا سرم خاصی متناسب با شرایط بدنش دریافت می‌کند. در کنار این موارد، راه رفتن کوتاه و ایستادن مختصر زیر نظر پرستار یا فیزیوتراپیست پیشنهاد می‌شود تا خون‌رسانی در اندام‌ها حفظ و لخته‌های خونی کاهش یابد.
از روز دوم یا سوم، بلند شدن از تخت و راه رفتن با عصا یا واکر شروع می‌شود. مصرف خوراکی‌های سرشار از پروتئین و ویتامین‌ها بر بالا رفتن توان بدنی موثر است. در ادامه به چند اقدام مهم و مقدماتی اشاره می‌شود:
- رسیدگی به محل زخم: این منطقه باید تمیز و خشک بماند. پانسمان را طبق دستور پزشک عوض کنید. در صورت مشاهده قرمزی، ترشح یا درد شدید، مراجعه سریع به مرکز درمانی ضروری است.
- کنترل درد: استفاده از مسکن‌های نسخه‌شده، راهکاری ساده برای کاهش درد است. کیسه یخ روی ناحیه جراحی هم درد موضعی را کمتر می‌کند و به کاهش تورم کمک می‌نماید.
- پرهیز از خم‌شدن بیش‌ازحد: هنگام نشستن یا برخاستن، زانوها را کمی خم نگه دارید و تلاش کنید لگن و بالاتنه زاویه کمتر از 90 درجه نداشته باشند. این کار مانع از دررفتگی مفصل جایگزین شده خواهد شد.
- تغذیه مناسب و هیدراته بودن: نوشیدن آب و مایعات کافی سبب حرکت بهتر روده‌ها و پیشگیری از یبوست پس از عمل می‌شود. همچنین مصرف مواد غذایی پروتئینی و سبزیجات تازه برای ترمیم عضلات توصیه می‌گردد.
- استفاده از عصا یا واکر: این وسایل تکیه‌گاه مفیدی هستند و وزن بدن را بر ناحیه جراحی کم می‌کنند تا روند جوش‌خوردن و بهبودی بهتر انجام شود.
محدودیت‌ها و احتیاطات لازم بعد از جراحی تعویض مفصل لگن
پس از تعویض مفصل لگن، نباید عجله کرد و حرکات روزمره را بدون برنامه از سر گرفت. برخی محدودیت‌ها در دوران نقاهت وجود دارند که زمان آن بر اساس تجویز پزشک در دسترس بیمار قرار می‌گیرد:
- پرهیز از خم کردن لگن بیش‌ازحد: توصیه می‌شود زاویه بین ران و تنه همیشه بالاتر از 90 درجه باشد تا مفصل جدید فشار ناگهانی تحمل نکند. به‌ویژه هنگام نشستن روی صندلی‌های کوتاه یا مبل‌هایی که نشیمن آن ها خیلی پایین است، رعایت این مورد ضروری به نظر می‌رسد.
- خوابیدن به پشت یا پهلوی غیرجراحی: خوابیدن روی شکم یا پهلویی که عمل شده در اوایل دوران نقاهت توصیه نمی‌شود. بهتر است همراه بالشی کوچک بین زانوها به پشت دراز بکشید تا لگن تحت کشش نامعمول قرار نگیرد.
- نشستن صحیح روی صندلی: صندلی بلند با پشتی صاف، کمک می‌کند لگن از خط زانو پایین‌تر نرود. نشستن روی زمین یا چهار زانو گذاشتن در ماه‌های نخست پس از عمل ریسک دررفتگی مفصل را بالا می‌برد.
- خودداری از حمل اجسام سنگین: در هفته‌های اولیه، حتی بلند کردن یک وسیله‌ی کمی سنگین ممکن است به لغزش یا فشار روی ناحیه جراحی منجر شود. بلند کردن اجسام باید با دقت صورت بگیرد و بهتر است از شخص دیگر کمک بگیرید.
- توجه به راه رفتن روی پله: در صورت نیاز به بالا رفتن از پله‌ها، پزشکان توصیه می‌کنند ابتدا پای سالم را روی پله‌ی بعد قرار دهید و سپس پای جراحی‌شده را جلو ببرید. هنگام پایین آمدن، بهتر است پای جراحی‌شده را قدم اول بگذارید.
- اجتناب از ایستادن طولانی‌مدت: ایستادن طولانی ضمن خستگی عضلات، می‌تواند باعث درد به‌خصوص در مفصل جدید شود. بهترین حالت این است که یک زمان‌بندی کوتاه برای ایستادن در نظر گرفته شود و چند دقیقه میان هر مرحله استراحت کنید.
- دوری از سطوح لیز: کف حمام یا محیط‌های مرطوب خطر لیز خوردن را بالاتر می‌برد. استفاده از دمپایی ضد لغزش و پادری‌های غیرسُر خورنده به پیشگیری از سقوط ناگهانی کمک می‌کند.
- حتی‌الامکان نشستن روی توالت فرنگی: تا زمانی که پزشک اجازه نداده، استفاده از توالت سنتی توصیه نمی‌شود. حالت چمباتمه یا نشستن روی زمین زاویه لگن را بیش‌ازحد کاهش می‌دهد و ریسک جابجایی مفصل جدید را افزایش می‌دهد.
- استفاده از وسایل کمکی در حمام: صندلی حمام یا دستگیره‌های کمکی روی دیوار حمام، مانع لیز‌خوردن می‌شوند. برای شست‌وشوی بخش‌های پایینی بدن، خم شدن زیاد خطرناک است. بهتر است روی صندلی بنشینید و به‌آرامی پاها را شست‌وشو دهید.
نتیجه گیری
دوران پس از جراحی تعویض مفصل لگن فرصتی برای بازسازی توان و بازگشت به زندگی روزمره است. هرچقدر اصول مراقبتی درست‌تر رعایت شوند، رکورد بهبودی بهتر خواهد بود. زخم جراحی باید همیشه تمیز باقی بماند. وزنه‌های سنگین برداشته نشود و جدول استراحتی منظم در برنامه روزانه گنجانده گردد. انجام ورزش ملایم، پیاده‌روی کنترل‌شده و دوری از حرکات ناگهانی اهمیت فراوان دارند.
همین رعایت اصول ساده گامی موثر در کاهش درد و تورم یا پیشگیری از آسیب مجدد محسوب می‌شود. اگر در خلال دوران نقاهت، علائمی نظیر تب، قرمزی شدید، ترشح زخم یا درد غیر عادی حس کردید، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. همچنین پیشنهاد می‌شود کسانی که اطلاعات تکمیلی نیاز دارند، به بیمارستان سلامت فردا مراجعه کنند تا نکات گوناگون مربوط به این جراحی را بهتر بشناسند. با انجام مراقبت‌های دقیق، امید است فرد پس از مدتی بتواند حرکات روزانه را بدون درد تجربه کند و شرایط عمومی‌اش به روال دلخواه برسد.
سوال متداول
تا چه مدت بعد از جراحی تعویض مفصل لگن باید استراحت کنم؟
زمان استراحت پس از جراحی برای هر بیمار متفاوت است، اما اغلب شش تا هشت هفته توصیه می‌شود. در این مدت، از فشار بیش از حد روی مفصل پیشگیری کنید و حتماً با راهنمایی فیزیوتراپی و پزشک خود پیش بروید.
چطور باید از زخم و بخیه‌های جراحی تعویض لگن مراقبت کنم؟
محل جراحی را تمیز و خشک نگه دارید. پانسمان باید طبق دستور پزشک تعویض شود. در صورت مشاهده قرمزی، درد یا ترشح، سریعاً مراجعه کنید. از خیس کردن زخم تا تکمیل ترمیم اولیه بپرهیزید و داروهای تجویزی را مصرف نمایید.
پس از عمل تعویض لگن چه تمرین‌ها یا فعالیت‌های بدنی مجاز و مفید هستند؟
فیزیوتراپی با تمرین‌های کنترل‌شده به بهبود دامنه حرکتی کمک می‌کند. پیاده‌روی سبک برای افزایش قوای عضلانی مفید است. از ورزش‌های سنگین یا چرخشی پرهیز کنید. تمرین‌ها را مطابق برنامه پزشک انجام دهید و حتماً در صورت درد غیرعادی توقف کنید.