جراحی تعویض مجدد مفصل لگن، که در علم پزشکی به آن جراحی ریویژن (Revision) هم گفته می شود، یک اقدام درمانی پیچیده برای بیمارانی است که قبلا جراحی تعویض مفصل لگن را انجام داده اند اما اکنون مفصل مصنوعی آن ها دچار مشکل شده است. برخلاف جراحی اولیه که هدف آن جایگزینی مفصل طبیعی آسیب دیده است، در این جراحی، پروتز مصنوعی قبلی برداشته و یک پروتز جدید جایگزین آن می شود. هدف نهایی این عمل، کاهش درد، بازگرداندن حرکت و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.
دلایل اصلی که منجر به جراحی تعویض مجدد مفصل لگن می شوند
پس از جراحی تعویض مفصل لگن، مفصل مصنوعی لگن برای همیشه دوام نمی آورد و پس از مدتی ممکن است به دلایل مختلف کارایی خود را از دست بدهد. درک این دلایل به شما کمک می کند تا بدانید چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است. برخی از رایج ترین علل عبارت اند از:
- لق شدن پروتز: این مورد یکی از اصلی ترین دلایل نیاز به جراحی مجدد است. به مرور زمان، اتصال میان پروتز و استخوان ضعیف می شود و پروتز در جای خود حرکت می کند. این لقی باعث ایجاد درد شدید، به ویژه هنگام راه رفتن یا تحمل وزن، و احساس ناپایداری در مفصل می شود.
- ساییدگی و فرسودگی قطعات پروتز: پروتزهای لگن از قطعاتی مثل فلز و پلی اتیلن ساخته شده اند که روی هم حرکت می کنند. این حرکت مداوم باعث ساییدگی تدریجی سطوح می شود. ذرات ریزی که از این ساییدگی تولید می شوند، می توانند واکنش التهابی در بافت های اطراف ایجاد کرده و به تحلیل رفتن استخوان منجر شوند. طول عمر یک پروتز معمولا بین ۱۵ تا ۲۰ سال است، اما در افراد جوان و فعال، این فرسودگی ممکن است زودتر رخ دهد.
- عفونت مفصل مصنوعی: ورود باکتری به ناحیه جراحی، چه در حین عمل اولیه و چه سال ها بعد، می تواند باعث عفونت پروتز شود. عفونت یک عارضه جدی است که علائمی مانند درد، تورم، قرمزی، گرما در ناحیه لگن و تب ایجاد می کند. درمان عفونت معمولا به جراحی تعویض مجدد مفصل لگن نیاز دارد که گاهی در دو مرحله انجام می شود؛ ابتدا پروتز عفونی خارج و عفونت درمان می شود و سپس پروتز جدید کار گذاشته می شود.
- دررفتگی مکرر مفصل: اگر گوی پروتز به طور مکرر از کاسه آن خارج شود، به آن دررفتگی مکرر می گویند. این مشکل می تواند به دلیل ضعف عضلات اطراف لگن یا قرارگیری نامناسب قطعات پروتز در جراحی اولیه رخ دهد و باعث درد شدید و ناتوانی در حرکت می شود.
- شکستگی استخوان اطراف پروتز: یک سقوط یا ضربه شدید می تواند باعث شکستگی استخوان ران یا لگن در اطراف پروتز شود. در چنین شرایطی، برای ترمیم استخوان و تثبیت مجدد مفصل، معمولا به جراحی تعویض مجدد مفصل لگن احتیاج است.
فرآیند جراحی تعویض مجدد مفصل لگن چگونه است؟
این جراحی به دلیل پیچیدگی هایش، طولانی تر از عمل اولیه است و نیازمند برنامه ریزی دقیق و تجهیزات تخصصی است. مراکزی مانند بیمارستان سلامت فردا که به ابزارهای پیشرفته و تیم جراحی مجرب مجهز هستند، می توانند این عمل را با کیفیت بالاتری انجام دهند.
فرآیند کلی به شرح زیر است:
- ارزیابی های پیش از عمل: جراح برای تشخیص دقیق مشکل، از آزمایش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی (X-ray)، سی تی اسکن و گاهی ام آر آی کمک می گیرد. آزمایش خون و گرفتن نمونه از مایع مفصلی نیز برای بررسی وجود عفونت ضروری است.
- خارج کردن پروتز قدیمی: این مرحله یکی از چالش برانگیزترین بخش های جراحی است. جراح باید پروتز قبلی را بدون آسیب رساندن بیش از حد به استخوان اطراف، خارج کند. اگر پروتز به استخوان چسبیده باشد یا سیمان استخوانی استفاده شده باشد، این کار دشوار تر خواهد بود.
- آماده سازی و بازسازی استخوان: پس از سال ها، استخوان اطراف پروتز قدیمی ممکن است تحلیل رفته یا آسیب دیده باشد. در این مرحله، جراح بافت های آسیب دیده را برمی دارد و در صورت نیاز از تکنیک پیوند استخوان (از بدن خود بیمار یا از بانک استخوان) برای بازسازی و تقویت بستر استخوانی استفاده می کند.
- جایگذاری پروتز جدید: پروتزهایی که در جراحی تعویض مجدد مفصل لگن استفاده می شوند، معمولا بزرگ تر، پیچیده تر و دارای ساق های بلندتری هستند تا بتوانند در استخوانی که کیفیت کمتری دارد، پایداری خوبی ایجاد کنند. جراح با دقت پروتز جدید را در محل مناسب قرار می دهد.
چرا جراحی ریویژن لگن پیچیده تر از جراحی اولیه است؟
جراحی ریویژن به چند دلیل یک عمل دشوارتر به حساب می آید:
- کیفیت پایین تر استخوان: استخوان اطراف پروتز قدیمی ممکن است ضعیف یا تحلیل رفته باشد.
- وجود بافت اسکار: جراحی قبلی باعث ایجاد بافت اسکار در عضلات و بافت های نرم اطراف مفصل شده که دسترسی به مفصل را سخت تر می کند.
- خونریزی بیشتر: این عمل معمولا طولانی تر است و احتمال خونریزی در آن بیشتر از جراحی اولیه است.
- نیاز به پروتزهای خاص: پروتزهای ریویژن تخصصی و گران تر هستند و برای شرایط پیچیده طراحی شده اند. انتخاب یک جراح با تجربه و یک مرکز درمانی مجهز مانند بیمارستان سلامت فردا، به مدیریت بهتر این چالش ها کمک شایانی می کند.
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل لگن
دوره نقاهت و مراقبت های پس از جراحی تعویض مجدد مفصل لگن
بهبودی پس از جراحی تعویض مجدد مفصل لگن به زمان و تعهد بیمار به دستورالعمل های پزشکی نیاز دارد. این دوره طولانی تر از بهبودی پس از عمل اولیه است.
مراقبت های کلیدی در خانه
- کنترل درد: داروهای مسکن خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- پیشگیری از لخته خون: برای جلوگیری از ایجاد لخته در پاها، داروهای رقیق کننده خون تجویز می شود.
- استفاده از وسایل کمکی: تا زمانی که قدرت و تعادل کافی به دست نیاورده اید، از واکر یا عصا برای راه رفتن کمک بگیرید.
- مراقبت از زخم: محل جراحی را خشک و تمیز نگه دارید و پانسمان را طبق دستور تعویض کنید.
- فیزیوتراپی: شرکت منظم در جلسات فیزیوتراپی برای بازیابی دامنه حرکتی و تقویت عضلات لگن حیاتی است. متخصصان فیزیوتراپی در بیمارستان سلامت فردا برنامه های تمرینی اختصاصی برای این بیماران طراحی می کنند.
بهبودی کامل ممکن است تا شش ماه یا بیشتر طول بکشد. در این مدت باید از انجام فعالیت های سنگین، خم شدن بیش از حد و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
خطرات و عوارض احتمالی در جراحی تعویض مجدد مفصل لگن
احتمال بروز عوارض در جراحی ریویژن کمی بیشتر از جراحی اولیه است. با این حال، تیم پزشکی اقدامات لازم را برای به حداقل رساندن این خطرات انجام می دهد. برخی از عوارض احتمالی عبارت اند از:
- عفونت مجدد
- لخته شدن خون در پاها (DVT) و حرکت آن به سمت ریه ها (آمبولی ریه)
- دررفتگی پروتز جدید
- شل شدن پروتز جدید
- آسیب به اعصاب یا عروق خونی اطراف مفصل
- تفاوت در طول پاها
- شکستگی استخوان حین یا پس از جراحی
مراجعه به یک مرکز درمانی معتبر مانند بیمارستان سلامت فردا و پیروی دقیق از توصیه های جراح، بهترین راه برای کاهش این خطرات است.
نتیجه گیری
جراحی تعویض مجدد مفصل لگن یک عمل پیچیده اما ضروری برای بیمارانی است که مفصل مصنوعی آن ها کارایی خود را از دست داده است. این جراحی می تواند درد را به شکل چشمگیری کاهش دهد و به فرد کمک کند تا دوباره به فعالیت های روزمره خود بازگردد. اگرچه این عمل چالش ها و خطرات بیشتری نسبت به جراحی اولیه دارد، اما انتخاب یک جراح ماهر و پیروی از یک برنامه توان بخشی دقیق، کلید دستیابی به یک نتیجه موفق و بهبود کیفیت زندگی است.
سوالات متداول
طول عمر پروتز جدید در جراحی تعویض مجدد چقدر است؟
طول عمر پروتز جدید به عوامل مختلفی مانند سن بیمار، سطح فعالیت، کیفیت استخوان و نوع پروتز بستگی دارد. با این حال، پروتزهای مدرن ریویژن نیز می توانند برای سال های طولانی (۱۰ تا ۱۵ سال یا بیشتر) کارایی داشته باشند.
دوره بهبودی کامل پس از جراحی تعویض مجدد مفصل لگن چقدر طول می کشد؟
بهبودی کامل معمولا حدود شش ماه زمان می برد، اما این زمان برای هر فرد متفاوت است. بازگشت کامل قدرت و عملکرد مفصل ممکن است تا یک سال نیز ادامه یابد.
آیا درد پس از جراحی ریویژن طبیعی است؟
بله، داشتن مقداری درد در هفته ها و ماه های اول پس از جراحی طبیعی است و با داروهای مسکن کنترل می شود. این درد به تدریج و با پیشرفت روند بهبودی و انجام فیزیوتراپی کاهش می یابد.
چه زمانی می توانم به فعالیت های عادی مانند رانندگی برگردم؟
بازگشت به رانندگی معمولا پس از ۶ تا ۸ هفته و زمانی که دیگر از داروهای مسکن قوی استفاده نمی کنید و کنترل کاملی روی پای خود دارید، امکان پذیر است. برای فعالیت های سنگین تر باید مدت زمان بیشتری صبر کنید و حتما با جراح خود مشورت نمایید.