تومور گلیوما یکی از شایع‌ترین انواع تومورهای مغزی و نخاعی است که از سلول‌های گلیال یعنی سلول‌هایی که نقش حمایتی و تغذیه‌ای برای نورون‌ها دارند نیز منشأ می‌گیرد. این تومور درجات مختلفی از خوش خیم تا بدخیم دارد و بسته به محل رشد، تاثیرات متفاوتی بر عملکرد سیستم عصبی می‌گذارد. روش‌های تشخیص و درمان این بیماری در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی کرده‌اند، اما همچنان آگاهی از نشانه‌ها و گزینه‌های درمانی، نقشی کلیدی در مدیریت این بیماری دارد. در این مقاله، نگاهی جامع به علل، انواع، علائم و روش‌های درمانی تومور گلیوما خواهیم داشت.
تومور گلیوما چیست؟
تومور گلیوما نوعی تومور مغزی است که از سلول های سلول‌های پشتیبان در سیستم عصبی مرکزی رشد می‌کند. این تومورها در نواحی مختلف مغز و نخاع تشکیل می‌شوند و در اکثر مواقع به عنوان تومورهای سرطانی در نظر گرفته می‌شوند. گلیوم ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند، از جمله آستروسیتوما، اولیگودنرودندروما و اپندیموما، که هر یک ویژگی ها و رفتارهای متفاوتی دارند. گلیوماها به دلیل سرعت رشد بالا و توانایی گسترش به بخش های دیگر مغز، علائم جدی برای بیمار ایجاد می‌کنند.
علائم تومور گلیوما
علائم تومور گلیوما بسته به اندازه، محل و سرعت رشد تومور متفاوت است، اما برخی از علائم شایع عبارتند از:
- سردردهای مکرر: سردردهایی که شدید و مداوم هستند و با تغییر موقعیت یا خم شدن سر بدتر می‌شوند.
- تشنج: این تومورها باعث تشنج در بیمار می‌شوند که در برخی از موارد جزو اولین علامت ها است.
- اختلالات شناختی و حافظه: مشکلات در تمرکز، یادآوری اطلاعات و حافظه کوتاه مدت.
- تغییرات در بینایی: تاری دید یا دوبینی که به دلیل فشار به عصب بینایی می‌باشد.
- ضعف یا بی حسی در اعضای بدن: ضعف عضلانی یا بی‌حسی در یک طرف بدن، خصوصا در دست ها و پاها.
- اختلالات در گفتار یا زبان: دشواری در صحبت کردن، پیدا کردن کلمات درست یا مشکل در درک زبان.
- تهوع و استفراغ: اغلب در هنگام صبح ها، که ناشی از فشار بر مغز می‌باشد.
- تغییرات در رفتار یا شخصیت: گاهی تغییرات در شخصیت فرد، تحریک پذیری یا افسردگی مشاهده می‌شود.
- اختلالات حرکتی: مشکلات در هماهنگی حرکات، عدم تعادل یا مشکلات در راه رفتن.
علل ایجاد تومور گلیوما
علت دقیق ایجاد تومور گلیوما هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما برخی از عوامل خطر و دلایل احتمالی در بروز این نوع تومور وجود دارد.
- تغییرات یا جهش های ژنتیکی در سلول های گلیال باعث رشد غیرعادی و سرطانی آنها می‌شود. برخی جهش ها به طور طبیعی در برخی افراد وجود دارند که احتمال ابتلا به گلیوما را افزایش می‌دهند.
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی و پرتوها، مانند پرتودرمانی برای درمان سایر سرطان ها، خطر ابتلا به تومورهای گلیوما را افزایش می‌دهد.
- وجود سابقه خانوادگی تومورهای مغزی یا سایر سرطان ها احتمال بروز گلیوما را در افراد افزایش می‌دهد. که به دلیل وجود برخی اختلالات ژنتیکی در خانواده است.
- احتمال ابتلا به گلیوما با افزایش سن بیشتر می‌شود، به ویژه در افراد بالای ۵۰ سال.
- برخی تحقیقات نشان داده‌اند که نژاد بر احتمال ابتلا به گلیوما تأثیر می‌گذارد. به طور مثال، در برخی مطالعات، افراد از نژاد آفریقایی یا آسیایی بیشتر مستعد ابتلا به این نوع تومورها بوده‌اند.
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند بیشتر در معرض ابتلا به تومورهای مغزی هستند.
تشخیص تومور گلیوما
تشخیص تومور گلیوما از طریق مجموعه ای از آزمایشات تصویربرداری و ارزیابی‌های پزشکی انجام می‌شود. اولین مرحله شامل معاینه عصبی و ارزیابی علائم بالینی بیمار است. سپس، برای تایید تشخیص، بهترین متخصص مغز و اعصاب از روش های تصویربرداری مانند MRI یا سی تی اسکن استفاده می‌کند تا محل، اندازه و ویژگی های تومور را بررسی نماید. در برخی موارد، بیوپسی نیز انجام شود تا نوع تومور و سلول های تشکیل دهنده آن دقیق شناسایی شوند. همچنین، آزمایشات خون و سایر بررسی ها به پزشک کمک می‌کنند تا اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت عمومی بیمار به دست آورد. تشخیص زودهنگام و دقیق تومور گلیوما برای شروع درمان مناسب و بهبود نتایج بسیار حیاتی است.
روش های درمان تومور گلیوما
درمان تومور گلیوما ترکیبی از چند روش مختلف است که بسته به نوع، اندازه، محل و درجه تومور و همچنین وضعیت کلی بیمار متفاوت می‌باشد. در بسیاری از موارد، اولین گام درمانی، جراحی است که هدف آن برداشتن هر چه بیشتر تومور است. جراحی به کاهش فشار مغزی و تسکین علائم کمک می‌کند، اما در بعضی موارد که تومور در نواحی حساس مغز قرار دارد، برداشتن کامل آن ممکن نیست.
پس از جراحی، یا در مواردی که جراحی ممکن نیست، پرتو درمانی به عنوان یک درمان مکمل استفاده می‌شود. این روش با استفاده از پرتوهای با انرژی بالا، سلول های سرطانی را هدف قرار داده و آنها را از بین می‌برد. داروهای شیمی درمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی و جلوگیری از رشد مجدد تومور استفاده می‌شوند. این داروها به صورت خوراکی یا تزریقی به بدن وارد می‌شوند.
ایمنی درمانی که هنوز در حال آزمایش است، شامل تقویت سیستم ایمنی بدن برای شناسایی و مبارزه با سلول های سرطانی است. به طور خاص، از داروهایی برای تحریک سیستم ایمنی جهت حمله به سلول های تومور استفاده می‌شود.
پیشگیری از تومور گلیوما
پیشگیری قطعی از تومور گلیوما امکان پذیر نیست، زیرا علت دقیق بروز این تومورها به طور کامل مشخص نیست و بسیاری از عوامل مؤثر در بروز آن به طور ژنتیکی یا تصادفی رخ می‌دهند. با این حال، برخی از اقدامات به کاهش احتمال بروز تومور گلیوما یا سایر سرطان های مغزی کمک می‌کنند.
- برخی از مواد شیمیایی مانند آفت کش‌ها یا مواد سرطان زا خطر ابتلا به تومورهای مغزی را افزایش می‌دهند. کاهش تماس با این مواد در محیط کار و زندگی مفید می‌باشد.
- تابش‌های مضر مانند پرتوهای یونیزه که در پرتودرمانی برای درمان سایر بیماری‌ها استفاده می‌شود احتمال بروز تومور مغزی را افزایش می‌دهند. محدود کردن تابش های غیرضروری در پیشگیری از تومورهای مغزی موثر می‌باشد.
- تغذیه سالم، ورزش منظم و حفظ وزن سالم به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان ها کمک می‌کند.
- برخی از افراد به دلیل سابقه خانوادگی یا اختلالات ژنتیکی در معرض خطر بیشتری قرار دارند. انجام مشاوره ژنتیکی و بررسی های پزشکی در شناسایی ریسک های احتمالی و مدیریت بهتر کمک می‌کند.
سوالات متداول
تومور گلیوما بعد درمان قابل بازگشت است؟
در برخی موارد، حتی پس از درمان، تومور گلیوما بر می‌گردد. بازگشت تومور بیشتر در گلیوماهای درجه بالا مشاهده می‌شود.
تومور گلیوما در کودکان هم رخ می‌دهد؟
تومور گلیوما در کودکان نیز ایجاد می‌شود، اگرچه این نوع تومور در بزرگسالان بیشتر شایع است.
تومور گلیوما می‌تواند به دیگر قسمت‌های بدن متاستاز دهد؟
گلیوماها به دیگر قسمت‌های بدن متاستاز نمی‌دهند، اما در داخل مغز و نخاع گسترش می‌یابند.
نتیجه گیری
تومور گلیوما یکی از انواع تومورهای مغزی است که تاثیرات جدی بر زندگی فرد می‌گذارد. به رغم چالش های مربوط به درمان و مدیریت این نوع تومور، پیشرفت های پزشکی و درمانی در سال های اخیر امیدهای جدیدی را برای بیماران ایجاد کرده است. تشخیص زودهنگام، انتخاب روش های درمانی مناسب و پیگیری منظم تاثیر زیادی در بهبود وضعیت بیمار دارد.