آپاندیموم نوعی تومور اولیه سیستم عصبی مرکزی است که آغاز آن از مغز یا نخاع است. این بیماری جزء تومورهای نادر محسوب شده و ممکن است در رده‌های مختلف سنی از کودکان تا بزرگسالان مشاهده شود. انواع مختلفی از آپاندیموم بسته به مشخصات و سرعت رشد تومور وجود دارد و می‌تواند تومورهای خوش خیم تا انواع سرطانی و بدخیم را شامل شود. تشخیص به موقع و اقدامات درمانی در روند بهبودی این عارضه اهمیت دارد. روش‌های درمانی مختلف شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی می‌تواند جهت درمان انتخاب گردد.
آپاندیموم چیست؟
مغز و نخاع سیستم عصبی مرکزی (central nervous system) بدن هستند. آپاندیموم (Ependymoma) تومور اولیه‌ای است که این سیستم عصبی مرکزی را درگیر ساخته و از سلولهای اپاندیمی مغز یا نخاع شروع میگردد. سلولهای اپاندیمی در ساخت و تنظیم مایع مغزی نخاعی که مغز و نخاع را احاطه و محافظت می‌کند، نقش دارند. رشد غیر قابل کنترل این سلول‌ها منجر به تشکیل تومور گشته و بسته به انواع آن، شدت و علایم متفاوتی را بروز می‌دهند.
بیشتر بخوانید: جراحی تومور نخاعی
انواع مختلف و گریدهای آپاندیموم
انواع و گریدهای مختلفی از اپاندیموما وجود دارد و این عارضه ممکن است در نواحی مختلفی از سیستم عصبی مرکزی رشد کند. بر اساس تفاوت سلولهای تومور با سلولهای اپاندیمی طبیعی و سرعت رشد آنها، از گریدهای 1 تا 3 نام گذاری می‌شوند. گرید یک رشد کند دارند و برخی از انواع آن سرطانی و بدخیم نیستند. در حالی که تومورهای گرید 3 تهاجمی‌تر بوده و رشد سریعتری دارند. از انواع مختلف آپاندیموم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ساب اپاندیموما (Subependymoma) گرید یک: ساب اپاندیموما در بزرگسالان شیوع بیشتری در مقایسه با کودکان دارد. این نوع تومور که در نزدیکی حفره‌ها مغز (بطن‌ها) که حاوی مایع مغزی نخاعی هستند رشد می‌کنند، رشد بسیار کندی داشته و اغلب علائمی را بروز نمی‌دهند.
- میکسوپاپیلاری اپاندیموما (Myxopapillary ependymoma) گرید یک: این نوع تومور نیز رشد آهسته داشته و در بخش تحتانی طناب نخاعی رشد می‌کنند. شیوع میکسوپاپیلاری در بین مردان بالغ بیشتر از سایرین است.
- اپاندیمومای کلاسیک (Classic ependymomas) گرید دو: اپاندیمومای کلاسیک رایج‌ترین انواع این تورمورها هستند و به همین دلیل نیز به این اسم نام گذاری شده‌اند. این نوع از تومورها می‌توانند گروه‌های مختلف مانند کودکان و بزرگسالان را درگیر سازند.
- اپاندیمومای آناپلاستیک (Anaplastic ependymomas) گرید سه: اپاندیمومای آناپلاستیک تومورهای سرطانی با رشد سریع هستند که بیشتر در قاعده مغز رشد کرده و به ندرت در نخاع رشد می‌کنند. این تومورها با رشد سریع خود و از طریق مایع مغزی نخاعی به سایر نقاط مغز سرایت می‌کنند. احتمال عود مجدد این نوع تومورها بعد از درمان نیز وجود دارد.
بیشتر بخوانید: عمل استریوتاکسی مغزی
علل آپاندیموم
دلیل مشخصی برای آپاندیموم شناسایی نشده است. برخی تغییرات و جهش‌های ژنتیکی ممکن است در روند رشد و تکثیر سلولهای اپاندیمی نقش داشته باشند و منجر به بروز این نوع تومورها گردند. مطالعات و بررسی‌های انجام شده نشان داده است که افراد مبتلا به یک اختلال ژنتیکی به نام نوروفیبروماتوز نوع 2 (NF2) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
آپاندیموم چه علائمی دارد؟
علایم این بیماری بستگی به نوع و شدت آن و محل رشد تومور دارد. از علائم رایج آپاندیموم در مغز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سردرد: رشد تومور و انسداد مایع مغزی نخاعی می‌تواند منجر به افزایش فشار در مغز و سردرد گردد. سردرد از علائم رایج این بیماری محسوب میگردد.
- حالت تهوع و استفراغ: از دیگر علائم گزارش شده از این بیماری است که می‌تواند به دلیل افزایش فشار داخل جمجمه باشد.
- مشکلات تعادلی: رشد تومور در نزدیکی مخچه می‌تواند منجر به اختلال در تعادل و یا مهارت‌های حرکتی ظریف گردد.
- مشکلات بینایی: اختلالات بینایی مانند دو بینی و یا تاری دید، به ویژه زمانی که تومور اعصاب بینایی یا نواحی اطراف بطن چهارم را تحت تاثیر قرار می‌دهد می‌تواند به وجود آید.
- خستگی و تحریک‌پذیری: اختلال در عملکرد طبیعی مغز می‌تواند علایمی مانند افزایش تحریک‌پذیری و خستگی را در پی داشته باشد.
- تشنج: این عارضه ممکن است چندان شایع نباشد ولی اختلال در عملکرد منظم الکتریکی مغز می‌تواند سبب بروز تکان‌های عضلانی و اسپاسم و یا از دست دادن هوشیاری گردد.
علائم آپاندیموم در نخاع:
- کمر درد: کمردرد از شایع‌ترین علائم آپاندیموم ستون فقرات است که بیشتر در بخش میانی و پایینی کمر مشاهده می‌شود.
- بی‌حسی و سوزن سوزن شدن: بسته به محل تومور مشکلات حسی مانند احساس سوزن سوزن شدن و یا بی‌حسی در بازوها و یا پاها ایجاد میگردد.
- ضعف و مشکل در راه رفتن: در مواردی که تومور اعصاب حرکتی را درگیر می‌سازد می‌تواند مشکلاتی در راه رفتن را در پی داشته باشد و در موارد شدید منجر به فلج گردد.
- از دست دادن کنترل مثانه و روده: تاثیرات تومور بر بخش تحتانی نخاع ممکن است عملکرد مثانه و روده را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
بیشتر بخوانید: تومور گلیوما
روش‌های تشخیص آپاندیموم
روند تشخیصی این بیماری طی چند مرحله و به منظور بررسی وسعت و نوع تومور انجام می‌گیرد. رایج‌ترین روش‌های تشخیصی آپاندیموم عبارت است از:
- معاینه فیزیکی عصبی: سابقه پزشکی، علایم بیماری و معاینات عصبی توسط پزشک ارزیابی میگردد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): ام آر آی با تصاویر دقیق از مغز و نخاع برای تعیین محل، اندازه و ویژگی های تومور کاربرد دارد.
- توموگرافی کامپیوتری (CT): سی تی اسکن با ارائه تصاویر مقطعی دقیق از مغز در تشخیص و ارزیابی تومورها کارآمد است.
- بیوپسی: طی بیوپسی یک نمونه کوچک از تومور در آزمایشگاه پاتولوژی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.
- آزمایش مایع مغزی نخاعی: بررسی مایع مغزی نخاعی طی روش پونکسیون کمری صورت می‌گیرد. در این روش به کمک یک سرنگ از قسمت پایینی ستون فقرات و از بین دو استخوان نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی برداشت شده و برای جستجوی سلولهای تومور آزمایش می‌شود.
درمان آپاندیموم
روش‌های درمانی مختلف بسته به نوع تومور در دسترس است.
- جراحی: طی روش جراحی تومور تا جایی که ممکن است برداشته و حذف میگردد.
- شیمی درمانی: شیمی درمانی استفاده از دارو برای از بین بردن تومورها است و در برخی شرایط که تومورها به سایر نقاط گسترش یافته‌اند کاربرد دارد.
- پرتودرمانی: پرتودرمانی قبل یا بعد از جراحی کاربرد دارد. در شرایطی ممکن است امکان برداشتن کل تومور فراهم نباشد و یا پزشک برای جلوگیری از عود مجدد از پرتودرمانی استفاده کند.
مراجعه به مراکز درمانی تخصصی با تجهیزات و امکانات به روز اهمیت زیادی در تشخیص و درمان به موقع آپاندیموم دارد. بیمارستان سلامت فردا از معتبرترین مراکز درمانی جهت ارائه خدمات نوین تشخیصی، درمانی و مراقبتی در این زمینه است.
سوالات متداول
آپاندیموم چقدر شایع است؟
این نوع تومور نسبتا نادر است و 2 تا 3 درصد تومورهای مغزی بزرگسالان و حدود 5 درصد از تومورهای مغزی کودکان را شامل می‌شود.
آیا می‌توان از آپاندیموم پیشگیری کرد؟
با توجه به اینکه دلیل مشخصی برای این بیماری تایید نشده است روشی برای پیشگیری از آن وجود ندارد.
بهترین روش درمان آپاندیموم چیست؟
بهترین راهکار درمانی بستگی به نوع تومور، محل آن و میزان پیشرفت بیماری دارد و بعد از ارزیابی دقیق شرایط بیمار توسط پزشک تعیین میگردد.
نتیجه گیری
آپاندیموم نوعی تومور اولیه است که سلولهای اپاندیمی را درگیر می‌سازد. انواع مختلف این بیماری بسته به سرعت رشد و محل تومور در گریدهای 1 تا 3 طبقه‌بندی می‌شود. علایم رایج این بیماری شامل سردرد، اختلالات بینایی، تهوع، سرگیجه، کمر درد، مشکلات حرکتی و اختلال در عملکرد روده و مثانه است. تشخیص به موقع و پیگیری درمانی در کنترل این بیماری اهمیت دارد. راهکارهای درمانی شامل جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی می‌تواند در این زمینه موثر باشد.