عوارض رادیوتراپی برای افرادی که از این روش برای درمان مشکل خود استفاده میکنند اتفاق میافتد. اما شدت آن با توجه به شرایط بدن بیماران، وسعت ناحیه درمان، نوع بیماری، شدت تابش و محل تاباندن اشعه در هر فردی با فرد دیگر متفاوت است. حتی ممکن است برخی افراد به هیچ عنوان به عوارض بعد از این روش درمان مبتلا نشوند. کاهش شنوایی، ایجاد زخم در حفره دهان، کاهش میزان بزاق، اختلال در جویدن، سردرد، کم خونی و حالت تهوع تنها برخی از عوارض این رادیوتراپی به شمار میروند که اغلب بیماران آن را تجربه میکنند. برخی از عوارض رادیوتراپی به صورت کوتاه مدت اتفاق میافتند و بعد از گذشته ۲ تا ۳ هفته از بین میروند. اما برخی عوارض مدتها بعد از درمان به وجود میآیند و برای مدت طولانی باقی میمانند. در این مقاله قصد داریم به طور ویژه با عوارض عمومی و اختصاصی رادیوتراپی آشنا شویم و راجع به این عوارض اطلاعات کاملی به دست آوریم.
آیا عوارض رادیوتراپی جدی هستند؟
عوارض رادیوتراپی در واقع از آسیبهایی که حین عمل به بافتهای سالم اطراف توده وارد شده به وجود میآیند. در بسیاری موارد این عوارض چندان جدی نیستند به طوری که بلافاصله بعد از درمان بروز پیدا میکنند و بعد از گذشت دو تا سه هفته از بین میروند. اما یک سری عوارض مانند تغییر در مزاج یا ریزش موها تا مدت طولانی با فرد همراه هستند و زندگی او را تحت تاثیر قرار میدهند. البته با استفاده از یک سری راهکارها از جمله تغذیه سالم و مقوی، استراحت کافی، ورزش و زندگی در محیطی بدون استرس و آرام میتوانید تا حد زیادی، خطر جدی این عوارض را کاهش دهید و به روال طبیعی زندگی خود ادامه دهید.
عوارض عمومی رادیوتراپی
رادیوتراپی یک روش درمان ناحیهای است، به این معنا که فقط روی ناحیه مورد هدف تاثیر میگذارد. مثلاً رادیوتراپی روی سر، باعث ریزش مو میشود اما رادیوتراپی روی نواحی دیگر بدن سبب ریزش مو نشده و عوارض دیگری به همراه دارد. این عوارض که جنبه عمومی دارند، شامل موارد زیر میشوند.
خستگی
بعضی از بیماران بعد از رادیوتراپی دچار ضعف و خستگی میشوند و با ادامه روند درمان، خستگی آنها شدت پیدا میکند. به طوری که حتی نمیتوانند فعالیتهای روزمره خود را انجام دهند. علت ایجاد این عارضه به مواردی مانند اضطراب ناشی از بیماری، رفت و آمدهای متعدد در طول روز، شیمی درمانی و… مربوط میشود و برای رفع آن باید مدت زمان بیشتری را به خواب و استراحت اختصاص دهید.
مشکلات پوستی
از دیگر عوارض رادیوتراپی میتوانیم به ایجاد خشکی، تیرگی، قرمزی و سوختگی روی پوست اشاره کنیم. در صورتی که هر یک از این عوارض را مشاهده کردید بدون فوت وقت به پزشک مراجعه کنید. همچنین برای کنترل و پیشگیری از شدت این عارضه، پوستتان را با آب و صابونهای ملایم بشویید. از لباسهای گشاد و نخی استفاده کنید و سعی کنید در معرض نور آفتاب قرار نگیرید.
بیشتر بخوانید: رادیوتراپی سرطان سینه
ریزش مو
یکی دیگر از عوارض رادیوتراپی، ریزش مو است که بر خلاف شیمی درمانی، الگوی خاصی ندارد و تنها در ناحیه تحت درمان اتفاق میافتد. این عارضه دو هفته بعد از شروع رادیوتراپی آغاز شده و بعد از چند هفته، رویش مجدد موها با کمی تفاوت رنگ و بافت آغاز میشود. اگر رادیوتراپی در دوزهای بالا انجام شود ریزش مو به صورت دائم بوده و هیچ بازگشتی ندارد.
بی اشتهایی
بی اشتهایی، درد معده، تهوع، اختلال در بلع یا تغییرات چشایی از جمله عوارض رادیوتراپی هستند که اغلب افراد آن را تجربه کنند. با توجه به اینکه رادیوتراپی باعث تحلیل رفتن قوای جسمی شده و اشتها را از بین میبرد، در این دوره تعداد وعدههای غذایی را تقسیم کنید و در هر وعده از مواد غذایی با ارزش غذایی بسیار بالا استفاده کنید.
عوارض اختصاصی رادیوتراپی
با توجه به اینکه رادیوتراپی یک درمان موضعی محسوب میشود، تابش اشعه آن به هر قسمت از بدن عوارض متفاوتی را در پی دارد. در این قسمت قصد داریم عوارضی را که در اثر تابش اشعه رادیوتراپی به قسمتهای مختلف بدن به وجود میآیند معرفی کنیم. این عوارض که به عنوان عوارض اختصاصی شناخته میشوند عبارتند از:
رادیوتراپی مغز
رادیوتراپی روی مغز، عوارض اختصاصی نظیر خستگی، تغییرات پوستی، سردرد، تهوع و استفراغ، تاری دید، کاهش شنوایی، تشنج، ضعف در حافظه یا تکلم را برای بیماران در پی دارد.
رادیوتراپی سروگردن
رادیوتراپی روی این ناحیه از بدن، عوارضی مانند ریزش منطقهای مو، سوزش در دهان یا ایجاد زخم دهانی، گوش درد، قفل شدن فک، آسیب پذیری دندانها، کاهش فعالیت تیروئید، تورم در لثه، گلو یا گردن را به وجود میآورد.
رادیوتراپی سینه
افرادی که به دلیل سرطان پستان تحت درمان رادیوتراپی قرار میگیرند با عوارضی نظیر تغییرات پوستی، اِدِم و تورم، حساس شدن و خستگی مواجه میشوند.
رادیوتراپی قفسه سینه
سرفه، تب، تنگی نفس، قفل شدن شانه، تغییرات در گلو مانند سخت شدن بلع، تغییرات پوستی، ریزش منطقهای مو و خستگی از جمله عوارض اختصاصی رادیوتراپی در ناحیه قفسه سینه هستند.
سوالات متداول عوارض رادیوتراپی
رادیوتراپی روی شکم عوارضی مانند گرفتگی روده، اسهال، حالت تهوع، استفراغ و بیاشتهایی را در پی دارد.
این روش درمان برای از بین بردن سلولهای سرطانی از دوزهای بالای پرتو درمانی استفاده میکند. این دوزها به بافتها و سلولهای اطراف محل درمان آسیب وارد میکنند و سبب بروز عوارض میشوند.
این عوارض از هفته دو یا سوم بروز پیدا میکنند و تا چند هفته بعد از آخرین جلسه درمان ادامه دارند. بعد از اتمام دوره رادیوتراپی، برای کنترل عوارض و کمک به سرعت بهبود عوارض، پزشک دستورالعملها و داروهای لازم برای بهبود این عوارض را تجویز میکند.
نتیجه گیری
در این مقاله راجع به عوارض رادیوتراپی صحبت کردیم. رادیوتراپی یا همان پرتو درمانی یک روش درمانی فوق العاده کاربردی برای از بین بردن سلولهای سرطانی است. اما این روش مانند هر روش دیگری با یک سری عوارض و مشکلات همراه است. عوارض پرتودرمانی در هر فردی با فرد دیگر متفاوت است و به صورت عمومی یا اختصاصی بروز پیدا میکند. برخی از این عوارض بلافاصله بعد از آغاز درمان آغاز شده و برخی از آنها بعد از گذشت مدتی طولانی به وجود میآیند و تا سالها با فرد همراه میشوند.