از رادیوتراپی یا پرتو درمانی سرطان سینه قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور، بعد از لامپکتومی، ماستکتومی و همچنین در مواردی که سرطان سینه پیشرفته باشد استفاده میشود. رادیوتراپی دردی ندارد و حدود نیم ساعت طول میکشد. عوارض جانبی رادیوتراپی یا پرتو درمانی سرطان سینه شامل ضعف و خستگی، مشکلات پوستی، تهوع، خشکی دهان و گاهی تورم دست و بازو میشود.
رادیوتراپی یا پرتو درمانی سرطان سینه چیست؟
رادیوتراپی یا پرتودرمانی سرطان سینه که به آن «اشعه درمانی» هم گفته میشود، روشی است که در آن سلولهای بدخیم بافت سینه با امواج رادیویی از بین میروند. در این روش با تاباندن پرتوهای پر قدرت مثل ایکس، گاما و پرتوهای الکترونی به بافت مخرب، جلوی تقسیم و رشد سلولهای سرطانی گرفته میشود.
از نظر روش انجام، دو نوع پرتودرمانی سرطان سینه داریم:
- پرتودرمانی خارجی: رایجترین نوع پرتودرمانی است که در آن پرتوها از دستگاه بزرگی خارج از بدن بیمار به بافت سینه او تابیده میشوند.
- پرتودرمانی داخلی: در این روش که به آن «براکی تراپی» (Brachytherapy) هم گفته میشود، منبع تشعشع به طور موقت یا دائم در بافت سینه قرار داده میشود.
انواع رادیوتراپی کنسر سینه به لحاظ هدف درمانی هم عبارتند از:
- رادیوتراپی رادیکال: در این روش از پرتوهای با دوز بالا با هدف ریشهکنی و تخریب کامل سلولهای بدخیم در مراحل اولیه سرطان سینه یا بعد از جراحی سرطان سینه استفاده میشود.
- رادیوتراپی درمانکننده: این نوع رادیوتراپی همراه با جراحی یا شیمی درمانی برای درمان سرطان به کار گرفته میشود.
- رادیوتراپی تسکیندهنده: در پرتودرمانی تسکیندهنده از اشعههای با دوز پایین برای کاهش علائم سرطان سینه و تسکین درد بیمار استفاده میشود.
پرتو درمانی سرطان سینه چگونه انجام میشود؟
مراحل رادیوتراپی یا پرتو درمانی سرطان سینه به شرح زیر هستند:
1. قبل از هر چیز پزشک با شما درباره پرتودرمانی صحبت میکند و سؤالاتتان را پاسخ میدهد.
2. دوز مناسب پرتو و تعداد دفعات لازم رادیوتراپی برای شما تجویز میشود.
3. برای تعیین محل دقیق تابش اشعه، از شما خواسته میشود تا قبل از پرتودرمانی سی تی اسکن و عکسبرداری با اشعه ایکس انجام بدهید.
4. پزشک ناحیه مورد نظر برای تاباندن اشعه را علامتگذاری میکند.
5. پرتودرمانی در اتاق مخصوصی انجام میشود. باید لباسهایتان را عوض کنید و لباس بیمارستان بپوشید. بعد با زوایه مناسبی روی تخت دراز میکشید. سپس دستگاهی به نام شتابدهنده خطی، پرتوها را به محل علامتزده شده میتاباند.
6. در اکثر موارد لازم است 5 روز در هفته و به مدت 5 تا 6 هفته درمان را ادامه بدهید.
7. اگر رادیوتراپی داخلی بود، دانه، سیم یا روبان حاوی مواد رادیواکتیو داخل بافت سینه و نزدیک محل تومور کاشته میشود. این کار با بی حسی موضعی یا بیهوشی انجام میشود.
8. بعد از اتمام رادیوتراپی مرخص میشوید و به خانه میروید.
بیشتر بخوانید: عوارض پرتودرمانی
رادیوتراپی بیمارستان سلامت فردا
پرتو درمانی سرطان سینه چه زمانی انجام میشود؟
از رادیوتراپی یا پرتودرمانی سرطان سینه برای درمان سرطان، کاهش علائم سرطان سینه پیشرفته و جلوگیری از عود مجدد سرطان استفاده میشود. به طور کلی موارد استفاده از این روش موثر به شرح زیر است:
پرتودرمانی قبل از جراحی
گاهی اوقات پزشک قبل از جراحی برای برداشتن تومور، پرتودرمانی را تجویز میکند که به آن «رادیوتراپی نئوادجوانت» (neoadjuvant) میگویند. این روش برای کاهش اندازه تومور قبل از عمل به کار میرود.
پرتودرمانی بعد از لامپکتومی
پزشک برای افرادی که لامپکتومی انجام دادهاند پرتودرمانی تجویز میکند. لامپکتومی نوعی جراحی برای درمان سرطان پستان است که در آن بدون اینکه کل بافت سینه برداشته شود، تومور سرطانی خارج میشود. به همین دلیل به آن «جراحی حفظ سینه» هم گفته میشود.
معمولاً چند هفته بعد از لامپکتومی، برای از بین بردن کامل سلولهای سرطانی باقیمانده و جلوگیری از عود سرطان، پزشک پرتودرمانی را توصیه میکند.
پرتودرمانی بعد از ماستکتومی
گاهی اوقات تومور خیلی بزرگ است یا سرطان سینه به غدد لنفاوی کشیده شده و آنها را هم درگیر کرده است. در چنین شرایطی ماستکتومی (جراحی برداشت کامل سینه) انجام میشود. معمولاً بعد از بهبود زخمهای این جراحی، پزشک برای پیشگیری از عود مجدد سرطان رادیوتراپی را تجویز میکند.
پرتودرمانی در سرطان سینه پیشرفته
در مواردی که سرطان سینه اصطلاحا متاستاز کرده باشد و نتوان با جراحی آن را درمان کرد نیز از پرتودرمانی استفاده میشود. معمولاً برای جلوگیری از پیشرفت سرطانهای متاستاتیک، پرتودرمانی به همراه شیمی درمانی و ماستکتومی به کار گرفته میشود.
عوارض رادیوتراپی یا پرتودرمانی در بیماران سرطان سینه
بسته به دوز پرتوها، شرایط و مرحله سرطان، رادیوتراپی یا پرتو درمانی سرطان سینه با عوارض زیر همراه است:
- احساس خستگی
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- خشکی دهان
- تهوع
- مشکل در بلع
- کاهش میل جنسی
- ادرار دردناک
- خشکی، خارش و تاول پوست
- ورم دست یا بازو (لنف اِدم)
- مشکلات قلبی ریوی (به ندرت)
- ضعف و بی حالی
- تیرگی پوست محل درمان
سؤالات متداول رادیوتراپی یا پرتو درمانی سرطان سینه
آیا پرتودرمانی درد دارد؟
خیر. شما طی تاباندن پرتوها هیچ دردی حس نمیکنید. فقط باید حدود نیم ساعت کاملاً بی حرکت بمانید.
مراقبتهای بعد از رادیوتراپی یا پرتو درمانی سرطان چه هستند؟
پوستتان را خشک و تمیز نگه دارید. با آب ولرم، شامپو یا صابون بچه حمام کنید. روی محل پرتودرمانی لیف و کیسه نکشید. از گذاشتن کیسه آب گرم یا سرد روی ناحیه درمان خودداری کنید. لباسهای راحت بپوشید و فعالیتهای سنگین نکنید.
آیا پرتودرمانی برای اطرافیان ما ضرر دارد؟
در پرتودرمانی خارجی اشعهای در بدنتان باقی نمیماند که به دیگران آسیب بزند. اگر هم پرتودرمانی داخلی باشد، با رعایت دستورات پزشک میتوانید مطمئن باشید که مشکلی پیش نمیآید.
آیا رادیوتراپی سرطان سینه باعث ریزش مو میشود؟
برخلاف شیمی درمانی، پرتودرمانی باعث ریزش موهای سر نمیشود؛ فقط ممکن است موهای ناحیه درمان شده دچار ریزش شوند.
نتیجه گیری
یکی از روشهای مؤثر در درمان کنسر سینه، رادیوتراپی یا پرتو درمانی است. در این روش با تاباندن اشعههای پرانرژی به سلولهای سرطانی، آنها را از بین میبرند. انواع مختلف رادیوتراپی سرطان سینه شامل رادیوتراپی درمانی، تسکیندهنده و رادیکال میشوند. اگه منبع تشعشع از خارج باشد، پرتودرمانی خارجی و در صورتی که منبع در نزدیک تومور کاشته شود، رادیوتراپی داخلی خواهد بود. مثل هر روش دیگری، رادیوتراپی هم عوارض خودرش را دارد؛ اما تأثیر بسیار زیادش در درمان سرطان سینه بیشتر از عوارضش هستند.